Інстытут палітычных даследаванняў "Палiтычная сфера"
Учора на малочным заводзе ў Маладзечне ледзьве не распачаўся страйк. Абураныя супрацоўнікі, якім рэзка паменшылі заробкі, прыпынілі працу і ініцыявалі дыялог з кіраўніцтвам. Незадаволеных людзей неяк удалося залагодзіць, але многія расцанілі гэты выпадак як красамоўны сімптом, які можа мець сацыяльныя наступствы.
— Мяркую, што гэта не адзіны выпадак, а проста той, які стаў публічным, — каментуе «Салідарнасці» інцыдэнт на малаказаводзе ў Маладзечне дырэктар Інстытута «Палітычная сфера» Андрэй Казакевіч. — Думаю, людзі выказваюць сваю незадаволенасць рэгулярна і на іншых прадпрыемствах, толькі ў розных формах, дзесьці звальняецца значная частка калектыву, дзесьці пачынаюцца сур’ёзныя дыскусіі з кіраўніцтвам.
Але пакуль гэта ўсё спантанныя выступленні. Асноўны іх уплыў на сітуацыю ў краіне ў тым, што такім чынам напальваецца абстаноўка, расце напружанне ў асобных гарадах, у асобных працоўных калектывах. У цэлым, складваюцца негатыўныя чаканні адносна таго, што будзе адбывацца ў краіне.
Зразумела, што не ўсе захочуць паміраць з голаду, атрымліваючы 200 рублёў. Яшчэ больш павялічыцца адток кадраў, павысяцца эміграцыйныя настроі. Хтосьці будзе шукаць іншыя варыянты атрымання даходаў унутры краіны, не выключана, што пры гэтым будуць пашырацца практыкі, звязаныя з рознымі «шэрымі схемамі», утойваннем падаткаў і г. д. Напрыклад, гэтаксама развіваліся падзеі ў перыяд крызісу 90-х.
Вядома, усё гэта аказвае ўплыў на дзеючыя ўлады, таму што яны не могуць не рэагаваць і вымушаныя нейкім чынам зніжаць градус незадаволенасці.
Тым не менш, тлумачыць палітолаг, для таго, каб падобныя асобныя, нават шматлікія з’явы набылі палітычную сілу, неабходна наяўнасць некалькіх фактараў.
— Для таго, каб такія пратэсты мелі палітычныя наступствы, па-першае, неабходная публічнасць, трэба, каб пра іх даведвалася як мага больш людзей. Таксама неабходныя структуры, якія б каардынавалі і неяк накіроўвалі дзейнасць гэтых людзей.
І, галоўнае, самі людзі павінны быць упэўненыя ў тым, што іх пратэсты змогуць прывесці да нечага пазітыўнага.
Пакуль мы не можам сцвярджаць, што гэтыя фактары прысутнічаюць у Беларусі. Апошнія два гады ўлады як раз працуюць над тым, каб разбурыць і знішчыць усе структуры, якія б маглі даць нейкую інфармацыйную падтрымку, а таксама задаць мэты і арыенціры.
Няма цяпер у людзей і веры ў вынік. А калі няма сувязі паміж пратэстам і паляпшэннем жыцця, матывы для пратэсту слабеюць, — адзначае Казакевіч.
Ацэньваючы сітуацыю, ён распавядае аб магчымых і найбольш рэальных сцэнарах развіцця падзей.
— Малаверагодна, што такія спантанныя забастоўкі, нават перакінуўшыся на іншыя прадпрыемствы, аб’яднаюць вялікую колькасць пратэстоўцаў і выведуць людзей на вуліцы. Хоць такія прыклады здараліся ў гісторыі. Таксама малаверагодна з’яўленне нейкай палітычнай сілы, якая возьме на сябе арганізацыйную функцыю.
Найбольш верагодны сцэнар заключаецца ў тым, што працягне расці напружанне ў грамадстве. Павелічэнне эканамічных праблем і вельмі негатыўных настрояў выкліча агульную дэстабілізацыю працы ў эканоміцы і затым у дзяржапараце. Але нават у гэтым выпадку няма гарантыі, што пачнецца арганізаваны пратэст, хоць верагоднасць яго захоўваецца.
Зноў жа, калі звярнуцца да гісторыі, то, калі ў грамадстве ёсць напружанне, вялікая незадаволенасць, якая душыцца рэпрэсіямі, калі ў людзей няма магчымасці выпусціць свае эмоцыі, грамадства кансервуецца ў такім стане, пры гэтым, як правіла, стагнуючы альбо дэградуючы, да моманту, пакуль не адбудзецца нейкі трыгер.
А трыгерам у такім выпадку можа стаць што заўгодна. Любое самае нязначнае паслабленне ўлады можа прывесці да сацыяльнага выбуху.
У нашым выпадку, напрыклад, такім трыгерам можа стаць сітуацыя ў Расіі, калі ў яе больш не будзе магчымасці падтрымліваць беларускі рэжым фізічна. І гэта ўжо цалкам верагодная сітуацыя.
У такім выпадку ўсе працэсы ў Беларусі адразу паскорацца, таму што ў нашым грамадстве і ў вярхах ёсць адчуванне таго, што Лукашэнка вельмі моцна залежыць ад Масквы, што яна асноўная апора яго ўлады. І калі гэтая апора пачне неяк разбурацца, то адкрыецца акно магчымасцяў.
Таксама трыгерам можа стаць рэзкае змяненне курсу валют, дэфіцыт чагосьці, ды шмат чаго.
Тут можна звярнуцца не толькі да гісторыі, але і да фізікі. Цяпер усё выглядае як кіпячы кацёл, тэмпература награвання якога пастаянна павялічваецца.
Але пакуль таўшчыня сценак дастатковая для таго, каб утрымліваць ўнутраны ціск. Аднак як толькі ў выніку слабасці металу ці яшчэ па нейкіх прычынах клапан прыадчыніцца, усё можа ірвануць. І наша грамадства — як выхад гэтай пары. Пакуль ва ўладзе ёсць сілы ўсё рэпрэсаваць, у катле ўсё будзе кіпець, але як толькі з’явяцца расколіны, энергія вырвецца вонкі і стрымаць яе ўжо будзе немагчыма.
Аўтарытарныя сістэмы таму і не ўстойлівыя, што ў іх няма куды людзям выпускаць свае эмоцыі. У дэмакратычным грамадстве няма такіх праблем, таму што там ёсць выбары і іншыя важныя працэсы, — сказаў на заканчэнне палітолаг.
